Rozpowszechnienie i trendy na świecie

Redakcja i tłumaczenie polskiego wydania:
Aleksandra Kędzior, Ewa Gramatyka-Drążek, prof. Artur Mazur

Szczególne podziękowania za pomoc w tłumaczeniu dla grupy studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Rzeszowskiego: Daniel Sokół, Magdalena Rajchel, Aleksandra Jeziorkowska, Julia Zarańska, Adriana Liszka, Anna Janicka, Patrycja Karnas i inni.

Author(s):

 Tim Lobstein Tim Lobstein
Światowa Federacja Otyłości (wcześniej Międzynarodowe Stowarzyszenie Badań nad Otyłością)
View Author’s Full Biography

 

Wstęp

Pomimo tego, że jest kilka różnych metod i podejść do pomiaru otyłości i nadwagi u dzieci, wszystkie dostępne badania oparte są na jednej konkretnej właściwości: pokazują znaczny i gwałtowny wzrost w liczbie dzieci dotkniętych, w większości regionów świata. W krajach o bardziej rozwiniętej gospodarce liczba otyłych dzieci podwoiła się, a w niektórych przypadkach potroiła w okresie od późnych lat 70′ do końca wieku XX [1] i jest najwyższa wśród gospodarstw o niskim dochodzie i niektórych mniejszości etnicznych. W krajach o słabiej rozwiniętej gospodarce poziom otyłości u dzieci również wzrósł gwałtownie, zwłaszcza od lat 90′, głównie w obszarach miejskich i wśród dzieci z zamożniejszych domów [2].

 

Definicje nadwagi i otyłości wśród dzieci występujące w badaniach

Powszechnie dla małych dzieci używa się stosunku masy ciała do wzrostu zamiast wskaźnika BMI, aby określić stopień odżywienia. Taka praktyka oparta jest o istniejące definicje używane do oceny niedowagi i zahamowania wzrostu, gdzie masa ciała i wzrost odpowiednie dla wieku oraz stosunek masy ciała do wzrostu dzieci porównywane są do krzywych opartych na standardowej populacji.

W ostatnich latach, wartość BMI była używana jako ważny, pośredni wskaźnik otyłości u dorosłych. Dla potrzeb badań współczynnik ten był akceptowany do pomiaru otyłości u starszych dzieci i nastolatków [1], [3]. Doprowadziło to do rozmaitych podejść do wyboru właściwej wartości odcięcia BMI, biorąc pod uwagę wahania BMI w ciągu normalnego rozwoju. Powstały różne wykresy zależności BMI do wieku używane przez Narodowe Centrum Statystyki Zdrowia USA, Departament Zdrowia Wielkiej Brytanii i inne władze państwowe. Krzywe te dostarczyły kilka wartości odcięcia określające nadwagę i otyłość wśród dzieci w zależności od płci i wieku.

Na uwagę zasługuje fakt, że takie krzywe określające nadwagę i otyłość mogą pomóc w porównywaniu różnych grup populacji oraz monitorowaniu zmian w czasie. Jednakże ocena kliniczna każdego dziecka wymaga dokładnego badania, aby monitorować jego rozwój i mieć pewność, że np. wysoka wartość BMI nie wynika z dużej masy mięśniowej lub zahamowania wzrostu.

Problemy w porównywaniu badań, w których użyto różnych krzywych doprowadziły do określenia zespołu ekspertów, którzy w ramach International Obesity Task Force (IOTF) zaproponowali wartości odcięcia BMI, opierając się na zebranych danych uzyskanych w Brazylii, Wielkiej Brytanii, Hongkongu, Singapurze, Holandii i USA. Zespół uzgodnił, że nadwaga i otyłość u dzieci będą określane na podstawie siatek centylowych BMI, a punkty odcięcia w wieku 19 lat wynoszą odpowiednio 25 i 30. Poszczególne wartości BMI w zależności od wieku i płci dzieci zostały opublikowane w 2000 roku [4]. Wersja rozszerzona o wartości odcięcia BMI 35 i 40 w wieku 18 lat, w odstępach jednego miesiąca w wieku od 2 do 18 lat została opublikowana w 2012 roku [5].

Chociaż Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomendowała poprzednio używanie punktów odcięcia, których wartości oparte były na populacji wywodzącej się z USA to ostatnio dokonała przeglądu swoich rekomendacji. Dane pochodzące ze Stanów Zjednoczonych uwzględniały dużą liczbę niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym, których wzorce wzrastania różnią się od wzorców niemowląt karmionych piersią. Było to powodem niedoszacowania prawdziwego zasięgu nadwagi wśród młodszych dzieci. WHO następnie opublikowała zestaw standardowych wykresów opartych o dane od zdrowych niemowląt karmionych piersią i dzieci w wieku 0 – 5 lat oraz rozszerzyła te krzywe statystycznie, aby uzyskać zestaw wykresów dla dzieci w wieku 5 – 19 lat [6]. Te standardy i wykresy referencyjne WHO są przedyskutowane bardziej szczegółowo w rozdziale tej książki napisanym przez De Onis.

Jako wynik tych różnych podejść, opieka powinna być oparta o opublikowane wyniki rozpowszechnienia nadwagi i otyłości. Poziomy rozpowszechnienia oparte o zestaw wartości punktów odcięcia lub referencyjne wykresy nie powinny być bezpośrednio porównywane z tymi opartymi o inne dane. Co więcej użycie punktów odcięcia może się różnić ze względu na to, że niektóre raporty podają wielkość rozpowszechnienia nadwagi wśród dzieci uwzględniając również te otyłe, a inne wyłączają dzieci z otyłością. Czytelnicy powinni również zauważyć, że wskaźniki rozpowszechnienia używające referencyjnych wykresów z USA czasami odnoszą się do stanów „zagrożenia nadwagą” i „nadwagi” jako główne dwa poziomy otyłości, a w innych przypadkach do „nadwagi” i „otyłości”.

Dodatkowo metodologia badań powinna być dokładnie przestudiowana. Jedną z głównych przyczyn nieścisłości jest korzystanie z danych dotyczących wzrostu i wagi zapisywanych przez samych badanych bądź ich rodziców zamiast użycia pomiarów dokonanych przez profesjonalistów ochrony zdrowia. Różnice mogą być całkiem duże: Rycina 1 pokazuje oszacowane rozpowszechnienie nadwagi (używając definicji IOTF) oparte na danych zebranych przez badanych oraz na bezpośrednich pomiarach.

 

Ryc. 1: Porównanie szacowanej częstości nadwagi i otyłości opartej na pomiarach oraz na danych zebranych od badanych w wybranych krajach.

Nadwaga definiowana przez IOTF (włączając osoby otyłe).

prevalence-and-trends-across-the-world-1

Źródło: OECD 2013 [26]

 

 

W tym rozdziale, jeżeli nie jest to inaczej określone poziomy rozpowszechnienia oparte są o zmierzone wartości wzrostu i masy ciała, oraz nadwaga i otyłość definiowane są według międzynarodowych kryteriów IOTF.

 

Poziomy rozpowszechnienia na świecie

Pierwsze szacunkowe oceny rozpowszechnienia nadwagi i otyłości na świecie pośród dzieci szkolnych zostały dokonane w 2004 roku, kiedy określono, że ok. 10 % dzieci w wieku szkolnym (5 -17 lat) miało nadwagę z czego 1/4 dzieci była otyła (2% – 3% dzieci na świecie). Średnia na świecie pokrywa szeroki zakres rozpowszechnienia w różnych regionach i krajach ze wskaźnikiem w Afryce i Azji znacznie poniżej 5%, a w Ameryce i Europie powyżej 20%. Ostanie szacunki pokazują niewielką zmianę wyniku, ale kiedy rozpowszechnienie nadwagi w krajach wysoko rozwiniętych jest na stałym poziomie lub nieznacznie spadło, w krajach średnio rozwiniętych znacznie wzrosło (zobacz Tabela 1).

 

Tabela 1: Oszacowane rozpowszechnienie nadmiernej masy ciała wśród dzieci szkolnych w regionach świata, 2010 – 2013

Całkowity procent dzieci w wieku 5 -17 lat
Regiony zdefiniowane według WHO
Nadwaga i otyłość według definicji IOTF

Region Otyłość Nadwaga (włączając otyłość)
Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta
Ameryka 9.6 9.3 27.9 26.3
Europa i dawny ZSRR 4.6 4.2 20.4 19.4
Bliski Wschód i Północna Afryka 6.4 6.7 17.0 18.8
Południowo-wschodnia Azja (włączając Indie) 2.5 0.5 12.6 7.1
Zachodni Pacyfik (włączając Chiny) 2.0 1.2 8.0 6.2
Afryka (obszar subsaharyjski) 1.0 1.1 3.8 5.7
Ocena światowa 3.8 3.0 14.0 12.1

Źródło: IASO 2013 [9]

 

Ameryka

Obszerne i porównywalne dane grupy reprezentatywnej na temat trendów w rozpowszechnieniu otyłości są dostępne dla Stanów Zjednoczonych, gdzie badania były robione od lat 60’. Dane z lat 2009 – 2010 pokazują, że 34% dzieci w wieku 5 – 17 lat miały nadwagę (w tym otyłość). W Kanadzie wg badania z 2004 roku 26% młodszych dzieci i 29% starszych dzieci miały nadwagę, co pokazuje podwojenie poziomu w porównaniu z dziećmi 25 lat wcześniej [8].

Kraje Środkowej i Południowej Ameryki odnotowują gwałtowny wzrost wskaźników otyłości [9]. W Meksyku badanie w latach 1998 – 1999 wśród dzieci w wieku 11 – 14 lat wykazało 33% chłopców i dziewcząt z nadwagą lub otyłością (używając definicji USA). Wskaźniki były wyższe w bogatszych rodzinach i na terenach miejskich. Poziom rozpowszechnienia nadwagi wśród dzieci szkolnych w Brazylii wynosił 14% w 1997 roku (w porównaniu z tylko 4% w 1974 roku). W Chile w 2000 roku rozpowszechnienie nadwagi wśród dzieci szkolnych wynosiło 26%, a w Argentynie w 2005 roku 30 %.

Europa

Najwyższe poziomy rozpowszechnienia otyłości dzieci odnotowuje się w kilku południowych krajach Europy. Inicjatywa Badań nad Dziecięcą Otyłością, która wprowadziła ujednoliconą metodologię badań w kilku Europejskich krajach, pokazuje rozpowszechnienie nadwagi (włączając otyłość) wśród dzieci w wieku 7 – 8 lat na poziomie od 15% w Norwegii do 36% we Włoszech [10].

 

Tabela 2. Otyłość dziecięca w wybranych Europejskich krajach w latach 2009 – 2010

Dzieci w wieku 7 – 8 lat, kryteria IOTF

Otyłość Nadwaga (włączając otyłość)
Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta
Norwegia 3.0 4.0 13.5 17.4
Belgia 3.9 4.9 14.5 18.4
Łotwa 4.5 3.1 15.3 15.1
Czechy 3.8 4.0 15.8 14.7
Szwecja 2.5 3.5 16.0 17.8
Litwa 5.1 5.1 16.1 16.2
Bułgaria 6.6 9.0 20.1 24.2
Irlandia 6.3 5.6 21.1 22.8
Słowenia 7.8 6.7 24.7 23.8
Portugalia 7.9 9.3 26.8 28.5
Włochy 13.6 11.8 37.2 34.7

Źródło: Wijnhoven et al 2012 [10]

 

Zaznaczony gradient północ – południe Europy występuje w tym i w innych badaniach, a przyczyna jest niejasna. Chociaż czynniki genetyczne mogą odgrywać tu pewną rolę, wszystkie kraje w regonie odnotowują wyraźny wzrost rozpowszechnienia w ostatnich dekadach co wskazuje, że wszystkie dzieci w pewnym stopniu są podatne na ryzyko. Gospodarstwo domowe, w którym żyje dziecko oraz dochód rodziny mogą stanowić istotne czynniki, prawdopodobnie za pośrednictwem czynników dietetycznych związanych z dochodem takich jak odżywianie matki w trakcie ciąży, karmienie niemowlęcia piersią lub mlekiem modyfikowanym, jak również jakość diety w dzieciństwie. Stopień społecznych nierówności również może odgrywać rolę (patrz poniżej).

Północna Afryka, Wschodni obszar śródziemnomorski oraz Bliski Wschód

Kilka krajów w tym regionie odnotowuje wysoki poziom otyłości u dzieci. Tabela poniżej (Tabela 3) powstała z danych o wzroście i masie ciała zebranych przez badanych w Światowym Badaniu Zdrowia Dzieci Szkolnych, dla dzieci w wieku 13 – 15 lat [11].

 

Tabela 3. Dane zebrane przez badanych o dzieciach z nadwagą i otyłością w wybranych krajach w północnej Afryce, wschodnich obszarach śródziemnomorskich oraz Środkowym Wschodzie, w latach 2007 – 2012

Dzieci w wieku 13 – 15 lat, kryteria WHO

Otyłość Nadwaga oraz otyłość
Pakistan 2009 1 6.5
Jemen 2008 4.4 11.8
Sudan 2012 3.6 11.4
Maroko 2010 2.5 14.1
Dżibuti 2007 4.6 16.3
Jordania 2007 5 21.2
Syria 2010 5.8 21.7
Palestyna 2010 6.1 22.4
Liban 2011 6.7 24.1
Irak 2012 7.9 25.3
Libia 2007 8.2 26
Egipt 2011 7 32.5
Zjednoczone Emiraty Arabskie 2010 14.4 38.4
Kuwejt 2011 22.7 51.4

Źródło: Światowe Badanie Zdrowia Dzieci Szkolnych [11]

 

Problem nie dotyczy tylko nastolatków. Badanie prawie 20 000 dzieci w Arabii Saudyjskiej w 2005 roku pokazało 12% dzieci z nadwagą w wieku 5 lat, wzrost do 27% w wieku 10 lat oraz utrzymanie tego poziomu do lat nastoletnich. W prowincji Iranu Birjand 18% dzieci przedszkolnych w wieku 2 – 4.9 lat miało nadwagę lub otyłość [12]. W wieku 10 lat 39% kuwejckich chłopców miało nadwagę lub otyłość [13], jednakże w Maroku wartość ta jest poniżej 9% [14].

Azja i Pacyfik

W krajach lepiej rozwiniętych ekonomicznie wartość rozpowszechnienia wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych jest znacznie wyższa. Pośród Australijskich dzieci i nastolatków w wieku 7 – 15 lat częstość występowania nadwagi (w tym otyłości) podwoiła się z 11% do 21% na przełomie lat 1985, a 1995, a w latach 2007 – 2008 osiągnęła wartość 27% [15].

 

Tabela 4. Częstość występowania nadwagi wśród dzieci w wybranych krajach Azji i Australazji w latach 2007 – 2012

Kryteria nadwagi wg IOTF

Rok badania Zakres wieku Chłopcy Dziewczęta
Sri Lanka 2003 10-15 1.7 2.7
Chiny 2009 6-12 15.5 14.5
Mauritius 2006 9-10 15.8 18.9
Indie 2007/8 2-17 20.6 18.3
Singapur 1993 10 25.5 17.6
Tajwan 2001 6-18 26.8 16.6
Australia 2007 2-16 22 24
Nowa Zelandia 2007 5-14 28.2 28.8

Źródło: IASO [9]

 

W Chinach, których populacja stanowi 1/5 światowej populacji, częstość występowania otyłości szybko wzrosła zarówno pośród dorosłych jak i dzieci w ciągu ostatnich dwóch dekad. Używając połączonych metod do oszacowania nadwagi, jedna metaanaliza pokazała, że nadwaga dotyczyła 2% chińskich dzieci we wczesnych latach 80’, a w latach 2006 – 2010 częstość wzrosła do 21%. Rozpowszechnienie to jest wyższe wśród chłopców oraz jest najwyższe wśród dzieci zamieszkujących tereny miejskie [16].

Afryka Subsaharyjska

Jest niewiele badań z afrykańskich krajów, które dostarczają danych dotyczących częstości występowania otyłości dziecięcej, ponieważ większość publicznych programów żywieniowych skupiała się na problemach niedożywienia i bezpieczeństwa żywności. Rozpowszechnienie otyłości jest bardzo niskie w tym regionie, jednakże wydaje się, że wzrasta w niektórych krajach. W południowej Afryce otyłość wśród dzieci wzrasta: częstość występowania nadwagi (włączając otyłość) wśród młodych ludzi w wieku 13 – 19 lat była poniżej 20% w 2002 roku, ale wzrosła do prawie 26% w 2008 i dotyczy w większości przypadków dziewcząt (36%) niż chłopców (14%) [17].

 

Trend sekularny i różnice demograficzne

Jak zauważono dotychczas, ostatnie trzy dekady przyniosły niespotykany wzrost w częstości występowania dziecięcej otyłości. Północna Ameryka i niektóre kraje w Europie wykazują stały rok roczny wzrost częstości występowania, chociaż badania pokazują, że wznoszące trendy zelżały osiągając stały poziom około roku 2005 [9].

 

Rys. 2 Trendy w USA, Anglii i Francji pokazujące widoczne plateau nadwagi/otyłości od około 2005.

Anglia: dzieci w wieku 5 – 17 lat, nadwaga (włączając otyłość) zdefiniowaną wg kryterium IOFT
Francja: dzieci w wieku 5 – 17 lat, nadwaga (>85 centyla) zdefiniowaną wg kryterium narodowego Francji
USA: dzieci w wieku 6 – 11 lat, otyłość (>95 centyla) zdefiniowana wg kryterium CDC

prevalence-and-trends-across-the-world-2

Źródło: IASO [9]

 

 

Dane z innych regionów, na przykład z Ameryki Łacińskiej wskazują na bardziej gwałtowne tempo wzrostu w tych krajach niż obserwowane w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej [9].

 

Rys. 3: Trendy częstości występowania nadwagi w 8 mało- i średniozamożnych krajach

Nawaga definiowana wg kryteriów IOTF (włączając otyłość)

prevalence-and-trends-across-the-world-3

Źródło: IASO [9]

 

 

Kilka krajów natomiast prezentuje niewielkie zwiększenie częstości. Jak zauważono powyżej Chiny wykazały niewielki wzrost w częstości występowania nadwagi wśród wiejskich dzieci, ale podkreślono znaczny wzrost pośród dzieci z terenów miejskich. Co ciekawe spadek częstości występowania nadwagi dzieci zanotowano w Rosji w latach 90’, w czasie kiedy kraj był dotknięty kryzysem ekonomicznym [2].

 

Czynniki etniczne i rasowe

W Stanach Zjednoczonych poziomy częstości występowania otyłości wśród dzieci różnią się pomiędzy grupami etnicznymi na przełomie ostatnich trzech dekad. Młodzież latynoska i afro-karaibska częściej ma nadwagę niż ich biali rówieśnicy: w 2008 roku 17% białych chłopców w wieku 12 – 19 lat było otyłych (definicja wg punktów odcięcia USA), gdzie pośród dzieci afro-karaibskich wartość ta wynosiła 20%, a wśród Meksykanów 27%. Pośród dziewcząt wartości te wynosiły odpowiednio 15%, 29% i 17% [18].

W Wielkiej Brytanii dziewczęta afro-karaibskie mają większą skłonność do nadwagi niż dziewczęta z populacji ogólnej. Hinduscy i pakistańscy chłopcy również częściej mieli nadwagę. Badanie 2000 nastolatków w wieku 11-14 w Londynie wykazało wysokie poziomy częstości występowania nadwagi i otyłości wśród wszystkich badanych grup etnicznych , z najwyższymi wartościami dotyczącymi hinduskich chłopców (36% z nadwagą) i ciemnoskórych dziewcząt pochodzących z Afryki (40% z nadwagą) [19]. Istnieje małe prawdopodobieństwo, że te wynikają z różnic ekonomicznych, ponieważ nie wykazano powiązania BMI ze statusem socjoekonomicznym. Jednakże grupa ta była relatywnie w gorszej sytuacji ekonomicznej w porównaniu do populacji generalnej Wielkiej Brytanii.

 

Czynniki socjoekonomiczne

Przestudiowane różnice w rozpowszechnieniu nadwagi i otyłości wśród dzieci pochodzących z różnych klas społecznych (zdefiniowanych jako dochód rodziny lub poziom edukacji głównego żywiciela rodziny lub lokalne wskaźniki deprywacji) tworzą złożony wzór.

W krajach nierozwiniętych ekonomicznie lub przechodzących rozwój ekonomiczny wskaźniki nadwagi i otyłości są wyższe pośród rodzin z wyższym dochodem lub poziomem wykształcenia. W Brazylii w 2005 roku 38% 11 – letnich dzieci z bogatszych rodzin miało nadwagę lub otyłość (definicja WHO), w porównaniu z 26% dzieci z rodzin średnio zamożnych i 20% dzieci z rodzin o niskim dochodzie [20]. W Chinach istnieje podobny związek pomiędzy nadwagą u dzieci a dochodem w rodzinie i poziomem wykształcenia [21]. W przeglądzie dotyczącemu wielu krajów rozwijających się stwierdzono, że czynnikami ryzyka rozwoju otyłości są: „wysoki status socjoekonomiczny, mieszkanie w dużym mieście, płeć żeńska, nieświadomość i mity dotyczące żywienia, marketing producentów żywności, wzrost poziomu stresu oraz ubogie zaplecze do ćwiczeń fizycznych” [22].

W krajach rozwiniętych ekonomicznie, uprzemysłowionych dzieci z niższych grup społecznych wykazują wyższe rozpowszechnienie nadwagi i otyłości. W USA częstość rozpowszechnienia otyłości wśród dzieci w rodzinach gdzie głowa rodziny nie ma wyższego wykształcenia jest dwa do trzech razy takie jak rozpowszechnienie w rodzinach gdzie głowa rodziny ma wyższe wykształcenie [23]. Trendy w niektórych krajach pokazują, że te różnice dotyczące klas społecznych i otyłości poszerzają się [24].

Związek pomiędzy dziecięcą nadwagą a statusem socjoekonomicznym ma dalsze niuanse w krajach rozwiniętych. Kraje z wyższym poziomem nierówności społecznych (mierzonych jako różnica pomiędzy najniższym i najwyższym dochodem na rodzinę lub deprywacją) wykazują wyższy poziom otyłości wśród dzieci, niezależnie od majątku oszacowanego przez GDP [25]. Im większa różnica w kraju, tym wyższe rozpowszechnienie otyłości. Dla decydentów porażka w radzeniu sobie z deprywacją społeczną może obniżyć efektywność polityków w uporaniu się z otyłością i promowaniu zdrowego rozwoju dzieci.

 

Źródła

  1. Lobstein T, Baur L , Uauy R. IASO International Obesity TaskForce. Obesity in children and young people: a crisis in public health. Obes Rev 2004; 5 (Suppl. 1): 4–104.
  2. Wang Y, Lobstein T. Worldwide trends in childhood overweight and obesity. Int J Pediatr Obes 2006;1: 11-25.
  3. Dietz WH, Robinson TN. Use of the body mass index (BMI) as a measure of overweight in children and adolescents. J Pediatr 1998; 132:191-193.
  4. Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey. BMJ 2000;320:1240-1245.
  5. Cole TJ, Lobstein T. Extended international (IOTF) body mass index cut-offs for thinness, overweight and obesity. Pediatr Obes 2012;7:284-94.
  6. World Health Organization. Growth reference data for 5-19 years. Geneva: WHO, 2007. (Accessed 25 January 2014, at http://www.who.int/growthref/.)
  7. National Center for Health Statistics. Health, United States, 2011. Hyattsville, MD: NCHS, 2012. Supplemental table 69. (Accessed 25 January 2014, at http://www.cdc.gov/nchs/data/hus/2011/069.pdf.)
  8. Shields M. Overweight and obesity among children and youth. Health Rep 2006;17:27-42.
  9. International Association for the Study of Obesity. Online database of national prevalence data from published national surveys. London: IASO, 2014. (Accessed 25 January 2014, at http://www.iaso.org/site_media/library/resource_images/Global_Childhood_Overweight_October_2013.pdf.). See also Wang Y, Lobstein T (op cit).
  10. Wijnhoven TM, van Raaij JM, Spinelli A et al. WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative 2008: weight, height and body mass index in 6-9-year-old children. Pediatr Obes 2013;8:79-97.
  11. World Health Organization. Global school-based student health survey. Online database. Geneva: WHO, 2014. (Accessed 25 January 2014,at http://www.who.int/chp/gshs/en/.)
  12. Fatemeh T, Mohammad-Mehdi HT, Toba K, Afsaneh N, Sharifzadeh G, Student Research committee. Prevalence of overweight and obesity in preschool children (2-5 year-olds) in Birjand, Iran. BMC Res Notes. 2012;25:529.
  13. Abdelalim A, Ajaj N, Al-Tmimy A et al. Childhood obesity and academic achievement among male students in public primary schools in Kuwait. Med Princ Pract 2012;21:14-9.
  14. Cherkaoui Dekkaki I, Mouane N, Ettair S, Meskini T, Bouklouze A, Barkat A. Prevalence of obesity and overweight in children: a study in government primary schools in Rabat, Morocco. Arch Med Res 2011;42:703-8.
  15. Australian Institute of Health and Welfare. Analysis of the National Health Survey. Online data tables. Canberra: AIHW, 2013. (Accessed 25 January 2014, http://www.aihw.gov.au/overweight-and-obesity/prevalence/#children.)
  16. Yu Z, Han S, Chu J, Xu Z, Zhu C, Guo X. Trends in overweight and obesity among children and adolescents in China from 1981 to 2010: a meta-analysis. PLoS One 2012;7:e51949.
  17. Reddy SP, Resnicow K, James S et al. Rapid increases in overweight and obesity among South African adolescents: comparison of data from the South African National Youth Risk Behaviour Survey in 2002 and 2008. Am J Public Health 2012;102:262-8.
  18. Ogden C, Carroll M. Prevalence of Obesity Among Children and Adolescents: United States, Trends 1963-1965 Through 2007-2008. NCHS Health E-Stat. Hyattsville, MD: NCHS, 2014. (Accessed 25 January 2014, at http://www.cdc.gov/nchs/data/hestat/obesity_child_07_08/obesity_child_07_08.htm#table2.)
  19. Taylor SJ, Viner R, Booy R et al. Ethnicity, socio-economic status, overweight and underweight in East London adolescents. Ethn Health 2005;10:113-28.
  20. Matijasevich A, Victora CG, Golding J et al. Socioeconomic position and overweight among adolescents: data from birth cohort studies in Brazil and the UK. BMC Public Health 2009;9:105.
  21. Ji CY, Chen TJ; Working Group on Obesity in China (WGOC). Empirical changes in the prevalence of overweight and obesity among Chinese students from 1985 to 2010 and corresponding preventive strategies. Biomed Environ Sci 2013;26:1-12.
  22. Gupta N, Goel K, Shah P, Misra A. Childhood obesity in developing countries: epidemiology, determinants, and prevention. Endocr Rev 2012;33:48-70.
  23. National Center for Health Statistics. Health, United States, 2011. Hyattsville, MD: NCHS, 2012. Figure 25. (Accessed 25 January 2014,at www.cdc.gov/nchs/data/hus/hus11.pdf.)
  24. Robertson A, Lobstein T, Knai C. Obesity and socio-economic groups in Europe: Evidence review and implications for action. Report under contract SANCO/2005/C4-NUTRITION-03. Brussels: European Commission, 2007. (Accessed 25 January 2014, at http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/life_style/nutrition/documents/ev20081028_rep_en.pdf.)
  1. Knai C, Lobstein T, Darmon N, Rutter H, McKee M. Socioeconomic patterning of childhood overweight status in Europe. Int J Environ Res Public Health 2012;9:1472-89.
  2. Organization for Economic Cooperation and Development. Health at a Glance 2013: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing, 2013. Figure 2.2.1. (See also online data tables, accessed 25 January 2014, at http://dx.doi.org/10.1787/888932916477.)

 

0 Comments

Leave a reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

Send this to a friend